Oddajemy do rąk czytelników zwarte opracowanie wypowiedzi programowych prezesów Rady Ministrów prezentujących priorytety polityczne rządów oraz cele do osiągnięcia w określonych dziedzinach. W niniejszym woluminie zamieściliśmy teksty exposé z lat 1989–2019 wygłaszane w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej w procedurach tworzenia nowego gabinetu. Zaprezentowane ujęcie ma charakter chronologiczny. Zebrane w pracy teksty zostały opracowane i zredagowane na podstawie stenogramów z posiedzeń Sejmu RP. Wyjątkowo starannego opracowania wymagały w szczególności teksty najstarszych przemówień premierów poszczególnych rządów. Opracowano je na podstawie skanów stenogramów, które – jak się wydaje – w swoim czasie spisywane były na maszynach do pisania. W nowszych stenogramach usunięto tak zwane głosy z sali, których z biegiem czasu znajdowało się tam coraz więcej.

W literaturze przedmiotu powszechna jest opinia, zgodnie z którą treść exposé ma rudymentarne znaczenie dla uzyskania akceptacji ze strony większości parlamentarnej. Co więcej, zawartość i sposób wygłaszania przemówienia programowego przez nowo desygnowanego premiera określa wizerunek powstającego rządu. Jest też istotna dla partii opozycyjnych oraz opinii publicznej. Exposé jest swoistego rodzaju zestawieniem zobowiązań, deklaracji, dążeń zapowiadanych przez szefa nowego gabinetu, z którego realizacji rozliczać będą koalicjanci, jak również opozycja i wyborcy.

Zebranie w jednym tomie opracowanych przez nas tekstów przemówień programowych prezesów Rady Ministrów na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat ma znaczny potencjał poznawczy. Pozwala ukazać szersze spektrum procesów transformacji politycznej, ekonomicznej i społecznej, które zaszły w Polsce we wspomnianym okresie. Umożliwia także dokładniejsze prześledzenie ich przebiegu. Jest dodatkowym źródłem informacji o zmieniających się priorytetach, celach, nowych wyzwaniach, które towarzyszyły stabilizacji systemu demokratycznego.

Opracowany przez nas zbiór dokumentów jest – jak sądzimy – pierwszym w naszej literaturze zbiorem prezentującym w jednolitej formie treści exposé prezesów Rady Ministrów od 1989 do 2019 r. Żywimy nadzieję, że okaże się pomocny w studiowaniu zagadnień dotyczących przeobrażeń polskiego systemu politycznego po Okrągłym Stole, a także stanie się cennym źródłem informacji dla badaczy zajmujących się politycznym, ekonomicznym czy społecznym kontekstem przemian ustrojowych. Ciekawe wydaje się zwłaszcza zestawienie deklaracji zawartych w tekstach poszczególnych exposé z innymi dokumentami programowymi i kierunkowymi.

Jednocześnie deklarujemy, że z naszej strony jest to pierwszy etap szeroko zakrojonego projektu, obejmującego między innymi głęboką analizę tekstów prezentowanych dokumentów, ich komparatystykę oraz promocję w krajowym i międzynarodowym środowisku naukowym i dyplomatycznym. Kolejne pozycje są już kierowane do prac redakcyjnych. Mamy nadzieję, że ostateczne wyniki projektu będą miały wymiar praktyczny i okażą się przydatne także dla polskich elit politycznych. Co więcej, posłużą również członkom partii politycznych przyjmujących misję tworzenia rządu, a tym samym stojących przed wyzwaniem skonstruowania własnego wystąpienia programowego odpowiadającego potrzebom i oczekiwaniom społecznym oraz sytuacji międzynarodowej, w realizacji tego zadania.